"Στη ζωή η ομορφιά βυθίζεται, όχι όμως και στην τέχνη."

«Στη ζωή η ομορφιά βυθίζεται, όχι όμως και στην τέχνη. Η ικανότητα του ανθρώπου να μετατρέπει το χάος σε ομορφιά δεν έπαψε ποτέ να με εκπλήσσει.»( Leonardo da Vinci)

Η Μετουσίωση είναι μια ψυχική διαδικασία (μηχανισμός άμυνας) σύμφωνα με την οποία η ενέργεια των "κατωτέρων" ενστίκτων βρίσκει πιο δημιουργικές, πιο "εξευγενισμένες" διεξόδους. Η μετουσίωση, με βάση την Ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόυντ, συνδέεται με τη διοχέτευση των ενορμήσεων, μέσω της καλλιτεχνικής δημιουργίας, σε έναν κοινωνικά αναγνωρισμένο σκοπό. Το αρχικό αντικείμενο της ικανοποίησης αντικαθίσταται από έναν υψηλότερο πολιτιστικό σκοπό απομακρυσμένο από την άμεση έκφραση του ενστίκτου. Το ένστικτο διοχετεύεται σε ένα νέο και χρήσιμο κανάλι, την τέχνη. Το έργο αποτελεί μια μορφή ικανοποίησης απωθημένων επιθυμιών του δημιουργού, υποστηρίζοντας μια πλήρη συνάφεια ανάμεσα σ' αυτές και το ασυνείδητό του. Το αντικείμενο της μετουσίωσης δεν είναι η γνώση, αλλά η βιωμένη έλλειψη. Είναι δυνατή όμως η ανάγνωση του ασυνειδήτου στο έργο τέχνης;

Τζιμ Μόρισον (Jim Morrison): Ο Θρύλος της ροκ σκηνής, η ψυχή των Doors. Βαθιά ευαίσθητη προσωπικότητα, επαναστατική, γνήσια ελεύθερη και ανήσυχη ψυχή, αντικομφορμιστής. Στο έργο που άφησε αντανακλάται η βαθιά εσωτερική του αγωνία για τον κόσμο. Το τραγούδι «Τhe End», ένα από τα ιστορικά τραγούδια των Doors, αντανακλά τον ψυχισμό του: Την αέναη πάλη του μεταξύ ζωής και θανάτου, που τελικά δεν την κέρδισε. Ένιωθε τη ζωή πολύ έντονα για να την αντέξει. Αναφέρει: «Όλοι είμαστε θεοί και ο καθένας από μας φτιάχνει τη μοίρα του. Δε μπορείς να καβαλάς τον φράχτη μεταξύ ζωής και θανάτου, ανάμεσα στο εδώ και το εκεί για πολύ.» Και τελικά δεν το κατάφερε. Πολλά από τα ποιήματά του έχουν να κάνουν με το θάνατο. Χωρίς να τον φοβάται τον προκαλούσε και έπαιζε μαζί του. Ακροβατούσε μεταξύ του ενστίκτου της ζωής και του θανάτου.«Περιπλανιόμαστε σε τροχιές τυφλές, αβοήθητοι, μόνοι.» Παρατηρούμε στο έργο του υπέροχες μεταφορές και συμβολισμούς: το γαλάζιο λεωφορείο που μας καλεί κοντά του (το κάλεσμα του θανάτου), το ουρλιαχτό της πεταλούδας (όπου η πεταλούδα συμβολίζει την ψυχή). Ήθελε να είναι η «Η Πόρτα» ανάμεσα σε αυτό που γνωρίζουμε και στο άγνωστο, η Πόρτα της Αντίληψης, που αν καθαριζόταν, τα πάντα θα φαίνονταν στον άνθρωπο όπως αληθινά είναι, άπειρα.

Vincent Van Gogh: Ο ευαίσθητος και εσωστρεφής ζωγράφος του μετα-ιμπρεσιονιστικού ρεύματος. Καταθλιπτική προσωπικότητα, με ασταθή ψυχισμό, αυτοκαταστροφικός, που βρήκε τη διέξοδό του στη ζωγραφική, αφήνοντας ένα μοναδικό έργο πίσω του. Λάτρης του χρώματος, αποτύπωσε στους πίνακες του τη βαθιά του μελαγχολία, το σκοτάδι της ψυχής του με τα πιο γλαφυρά χρώματα, όπως στην «Έναστρη Νύχτα». Αυτοτραυματίστηκε κόβοντας το αυτί του, μη μπορώντας να διαχειριστεί την πραγματικότητα της ζωής του, αναζητώντας την κάθαρση. Υπάρχουν προσωπογραφίες του που ζωγράφισε ο ίδιος, με το τραυματισμένο του αυτί, καθώς και προσωπογραφίες του όπου απεικονίζεται μόνο από τη μία πλευρά, χωρίς να φαίνεται ο τραυματισμός του. Μη μπορώντας να αντέξει το βάρος της ψυχής του, πάσχοντας από χρόνια κατάθλιψη, έβαλε τέλος στη ζωή του και αυτοπυροβολήθηκε στο στήθος.

Νικόλας Άσιμος: Ο Νικόλαος Ασημόπουλος, το πραγματικό του όνομα, ήταν μία περίπτωση ιδιαίτερα αντισυμβατικού καλλιτέχνη, κυρίως όσον αφορά στον τρόπο ζωής που επέλεξε ο ίδιος για τον εαυτό του. Οι συμπεριφορές του και τα τραγούδια που έγραψε θεωρήθηκαν συχνά προκλητικά. Υπήρξε ένα έντονα πολιτικοποιημένο άτομο, που ιδεολογικά δεν άνηκε σε κάποιο χώρο. Αρχικά αριστερός, απέκτησε στην πορεία αναρχική συνείδηση και στην συνέχεια ξεπέρασε και τους αναρχικούς, καθώς δεν επιθυμούσε να του κολλάνε ταμπέλες. Ισορροπώντας επικίνδυνα στο τεντωμένο σκοινί της αυτοκαταστροφής, ο Νικόλας, αρχίζει την εσωτερική του "Βόλτα", "που δε σταματάει κι ούτε ποτέ της έχει αρχίσει...". Ένας από τους λίγους, γνήσιους καλλιτέχνες του δρόμου, με βαθιά κοινωνική ευαισθησία, ίσως ο μόνος που έμπηξε τόσο βαθιά το μαχαίρι στο κόκαλο αδιαφορώντας για τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν.

Στο τραγούδι του «Σχιζοφρενοβλαβίωση», περιγράφει τον τρόπο που απαλλάχτηκε από τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις με τη διάγνωση «Ψυχωσική συνδρομή σχιζοφρενικού τύπου» που βέβαια δεν ανταποκρινότανε στην πραγματικότητα: ««Είμαι παλιάνθρωπος. Είμαι υπάνθρωπος. Αντικοινωνικός. Και άρρωστη σχιζοφρενοβλαβίωση».

Στο βιβλίο του «Αναζητώντας Κροκανθρώπους» αναφέρει: «Το καλό με μένα αλλά και το ζόρι είναι που ξέρω συνειδητά τον θάνατό μου και μαζί με την καταγραφή της πεθαμένης ζωής μπορώ να καταγράφω και το θάνατο».

Η διαδρομή κρατητήριο-Δαφνί, λόγω των συλλήψεων από την χούντα, γίνεται γνώριμη και τότε αρχίζει ο φόβος του εγκλεισμού που θα συνοδεύει τον Νικόλα μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο Βασιλιάς, ο Σοφός κι ο Γελωτοποιός ενσαρκώνονται με μιας σε ένα οριστικό μπέρδεμα. Εσωτερικά ωριμάζουν πλέον οι σκέψεις και τα σενάρια για ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή. Το Φευγιό έχει ήδη ξεκινήσει.

Το 1987 κατηγορήθηκε άδικα για το βιασμό μίας κοπέλας και οδηγήθηκε για λίγο στο ψυχιατρείο. Το γεγονός αυτό είχε σημαντικές συνέπειες στη ψυχολογία του, και βυθισμένος στη Σχιζοφρενοβλαβίωσή του, κουρέλι από τα ψυχοφάρμακα, κρεμάστηκε στο σπίτι του, που ονόμαζε χώρο προετοιμασίας και έφυγε σε ηλικία 39 ετών. Ένας θάνατος συνειδητός και προδιαγεγραμμένος από τον ίδιο το «μπαγάσα».

Κείμενο που δημοσιευτηκε στο περιοδικό "New".

Μ.Λαζαρίδου